Jan Olieslagers

 

I. DE PERSOONLIJKHEID

Geboren te Antwerpen op 14 mei 1883.
Vliegenier: Luchtvaart pionier, oorlogsheld en kampioen.
Houder van verschillende hoogte- en afstandwereldrecords.
Stichtend lid in 1937 en voorzitter van 1939 tot 1942 van “Les Vieilles Tiges Belges”.
Ere-voorzitter van de vereniging tot zijn overlijden.
Eerste deken van de Belgische Vliegeniers.
Voorzitter van de dekens van ambachten.
Voornaamste ijveraar voor de bouw van de luchthaven van Antwerpen te Deurne.
Overleden te Antwerpen op 24 maart 1942.

Luchtvaartloopbaan

• 1908
  Koopt zijn eerste vliegtuig - een Blériot
• 1909
  Vliegt tijdens de Internationale Antwerpse Vliegweek.
• 1910
  Verwerft het brevet n°5.
  Vertrekt naar Algerije voor demonstratievluchten te Oran.
  Koopt zijn tweede Blériot. - Geeft demonstraties in Spanje & Zuid-Frankrijk.
• 7 juli 1910
  Te Reims: Overklast alle grote kampioenen, verbetert het wereldrecord afstand in gesloten omloop en brengt het op 255 km, drie dagen later 392 km en later nog op 625 km in 7 uur 18 minuten.
  Brengt het hoogterecord op 1524 meter en blijft meer dan 5 uur in vlucht.
• juli/augustus 1910
  Meeting te Stockel: Het leeuwenaandeel der prijzen gaat naar Jan, het bracht hem 40 000 fr. op.
  Hij koopt een derde Blériot.
• 1913
  Draait zijn eerste loopings te Parijs.
• 1 augustus 1914
  Olieslagers zendt volgend telegram aan baron de Broqueville, Belgisch Minister van Oorlog “ ... suis à la disposition de mon Roi, ma Patrie avec mes avions, mon auto et mon personnel”.
  Inlijving bij de “sapeurs-aviateurs” van de genie te Brasschaat als korporaal.
  Voert waarnemingsvluchten uit boven de Duitse troepenbewegingen.
  Wordt tot sergeant benoemd.
  Na een ongeval en een maand hospitaal wordt hem het Kruis van Ridder in de Leopoldsorde door Koning Albert persoonlijk opgespeld.
• 19 maart 1915
  Wordt bevorderd tot onderluitenant.
• 12 september 1915
  De staf geeft toelating tot luchtgevechten. Hij ruilt zijn Blériot tegen de welgekende “Nieuport” met de welke hij zijn eerste successen in de Belgische jachtescadrilles zal behalen.
• 13 september 1915
  Eerste gehomologeerde overwinning
  Nog zes andere officiële overwinningen zullen volgen maar er waren er weliswaar zeker meer
• februari 1916
  Vervoegt het 1ste Jachteskader.
  Zijn erg gewaardeerde technische vaardigheid laat hem toe vooruitstrevende verbeteringen aan te brengen aan de Lewis machinegeweren door de constructeur gretig overgenomen en op alle geallieerde toestellen geplaatst.
• 3 mei 1918
  Luitenant Olieslagers wordt tot luchtheld uitgeroepen.
• 10 november 1918
  Het vliegtuig van luitenant Olieslagers wordt boven Gent door een obus neergehaald, Hij wordt te Eeklo verzorgd waar Koning Albert I hem persoonlijk bezoekt.
• 3 augustus 1919
  Demobilisatie.(36 jaar).
• 1920 - 1930
  IJvert voor de bouw van de luchthaven van Antwerpen te Deurne.
• 1927
  Hij sticht de “Antwerp Aviation Club” en wordt eerste voorzitter.
• 1934
  Laatste officieel vertoon in februari als vaandeldrager van het Militaire Vliegwezen op de begrafenis van Koning Albert I.
• 1937
  Medestichter van “Vieilles Tiges Belges”
• 1939 - 1942
  Voorzitter van de “Vieilles Tiges Belges”.
• 23 maart 1942
  Overlijden van Jan Olieslagers. In volle bezettingstijd werd de lijkkist met de Belgische vlag bedekt en speelde men in de kerk, tegen elk verbod in, de “Brabançonne”.
• mei 1953
  Een standbeeld van Jan Olieslagers wordt op de luchthaven van Antwerpen opgericht.
• 1976
  Een “Olieslagers” postzegel wordt uitgegeven ter gelegenheid van 75ste verjaardag van de “Koninklijke Aëroclub van België”.

II. CURRICULUM VITAE

Jan liep school bij het stedelijk onderwijs en blonk uit in al wat met rekenkunde verband hield. In 1894, een rampjaar voor de elfjarige Olieslagers, verloor hij zijn vader en werd enige kostwinner voor zijn moeder en twee jongere broers.

Hij werkt achtereenvolgens in een scheepsherstellingsbedrijf en verdient er 10 centiem per uur.

’s Avonds en ’s zondags werkt hij bij een fietsenmaker uit de buurt. Op 14 jarige leeftijd treedt hij in dienst bij de grote Franse fietsenzaak Gladiator. Hij gaat daarna over naar Mercury cycle.

In 1901 werkt hij voor de Belgische autofabrikant Minerva en wordt er officiële motortester.

Op 19 jarige leeftijd zal hij te Parijs de Minerva motorvertegenwoordiging oprichten.

Hij neemt in Frankrijk deel aan de door de Auto-Cycle Club de France georganiseerde snelheidswedstrijd, Parijs ­ Bordeaux ­ Parijs. Hij wint deze fameuze wedstrijd .

Van dan af is er nergens in Europa nog een belangrijke motorkoers zonder deelneming van de Antwerpse duivel.

De “Figaro” bloklettert : “Olieslagers, le démon Anversois, est le champion incontesté de la motocyclette”.

De “Times” schrijft alhoewel er nog geen officieel wereldkampioenschap voor motors bestaat «is the Antwerp devil the real worldchampion».

In 1908 bezit Jan een goed gevulde portefeuille.

Hij bezoekt vanuit zijn Frans verblijf te Levallois-Perret geregeld het oefenterrein van Issy, waar Santos-Dumont proeven met motorvliegtuigen uitvoert. Wanneer hij daar Blériot ontmoet, die pas het kanaal was overgevlogen, besluit hij in 1908 zijn loopbaan als motorrijder af te sluiten. Van nu af aan telt alleen nog “vliegen” !

Jan Olieslagers koopt zijn eerste Blériot type XI. Na de nodige voorlichting gegeven door Blériot, maakt hij zijn eerste vlucht te Issy-les-Moulineaux en bereikt een hoogte van 5 meter maar omdat de vliegtuigloodsen recht voor hem opduiken, sluit hij vlug de contacten af waarbij het vliegtuig, tegen alle verwachtingen, een perfecte landing maakt. Gesterkt door deze ervaring maakt hij een tweede vlucht, ditmaal met bochten. Dat bekomt hem echter slecht. Het vliegtuig verliest hoogte, de vleugel raakt de grond en breekt af, ook het landingstel wordt afgerukt. Men herstelt de Blériot en Jan wil een nieuwe poging ondernemen. Blériot raadt hem dit, gezien de weersomstandigheden, ten zeerste af. Jan luistert echter niet en stijgt op met een sterke zijwind. Het ontbreekt hem aan ervaring en kennis met het gevolg dat hij opnieuw crasht. Toch lukt het hem om vanaf oktober 1909 deel te nemen aan de Internationale Vliegweek te Antwerpen. Het weer is ongunstig maar de derde dag lukt het hem om een vlucht van 8 minuten te maken.

Op 31 maart 1910 overhandigt de “Aëroclub van België” hem het brevet van piloot-vlieger Nr 5.

Hij vertrekt naar Algerije om er aan de eerste vliegdemonstratie op Afrikaanse bodem deel te nemen. Hij vliegt er wekenlang maar door een aanvaring met telegraafdraden vat zijn toestel vuur, hij loopt brandwonden op en zijn toestel is vernield.

In Pau ontmoet hij zijn stadsgenoot Jules Tyck (brevet Nr 8) een langdurende vriendschap ontstaat.

Hij neemt deel aan vele grote vliegdemonstraties in Spanje, Frankrijk en Nederland.

Het uitbreken van de eerste wereldoorlog doet bij Jan heftige emoties losbarsten. Hij kan zich best voorstellen dat het ook voor de Belgische strijdkrachten van groot militair belang is om verkenningsvluchten boven de oorlogvoerende legers uit te voeren.

Jan had geen legerdienst gedaan want hij was er wat men placht te noemen “uitgeloot”.

Met zijn vriend Jules Tyck meldt hij zich in het kamp van Brasschaat en wordt er ingedeeld bij de “Sapeurs-aviateurs” van de genie.

De luchtwaarnemingen worden naar waarde geschat en Jan wordt sergeant benoemd. Koning Albert I was beslist niet onwetend van de prestaties van Olieslagers en besliste het Kruis van Ridder in de Leopoldsorde, tot dan toe nooit aan een onderofficier uitgereikt, aan Jan toe te kennen.

Over de prestaties van Olieslagers in wereldoorlog I zou een boek kunnen geschreven worden indien de bronnen en getuigen voorhanden waren.

Op 3 augustus 1919 wordt Jan gedemobiliseerd, hij is dan 36 jaar en moet opnieuw zijn weg zoeken in het burgerleven.

Nog éénmaal zal Olieslagers zich werkelijk “den duvel” tonen. Als het Antwerpse vliegveld aan de Wilrijkseplein na de olympische spelen van 1920 moet wijken voor de oprukkende agglomeratie, kan hij het Antwerpse stadsbestuur overtuigen van de noodzaak van een vliegveld te Antwerpen. Hij krijgt de stadsmagistraat zover om samen met hem te Brussel de keuze van Deurne te bepleiten.

Vanaf 1923 wordt hier een Internationale luchthaven uitgebouwd.

Als blijk van erkentelijkheid wordt de straat die naar de toenmalige ingang leidt, nog tijdens zijn leven, Jan Olieslagersstraat genoemd.

In 1927 sticht hij de Antwerp Aviation Club en wordt haar eerste voorzitter.

Als reserve-officier zal Olieslagers zich nog éénmaal officieel vertonen nl. bij de begrafenis van Koning Albert, waar hij de vlag van het Militaire Vliegwezen draagt.

Op 3 maart 1942 overlijdt Olieslagers. In volle Duitse bezettingstijd wordt de lijkkist met de Belgische vlag bedekt en speelt men in de kerk, tegen alle verbod in, de “Brabançonne”.

III. DE PRESTATIE, DE UITZONDERLIJKE VERWEZENLIJKING OF HET BELANGRIJK FEIT

Het kader

• Zijn eenvoudige afkomst en de moeilijke jeugdjaren als kostwinner voor een verweesde familie.
• De inzet tijdens de snelheidswedstrijden met primitieve motorrijwielen die hem roem en middelen bezorgde.
• Als luchtvaartpionier, die door zelfstudie en met vallen en opstaan de nodige ondervinding opdeed om te slagen en door te dringen in domeinen die nog niet door de mens betreden waren.
• Zijn inzet voor koning en vaderland.

De realisatie

1. Vóór de eerste wereldoorlog 1914-1918

1910

• Eerste vliegdemonstratie op Afrikaanse bodem te Oran. Hij vliegt er weken lang maar een aanvaring met een telegraafpaal bezorgt hem brandwonden en vernietigt zijn toestel.
• Demonstratievluchten met de nieuwe Blériot XI in Spanje, te Seville worden geld en trofeeën vergaard. Een tweede Blériot wordt aangekocht.

7 juli 1910

• Olieslagers vestigt zijn eerste wereldrecords te Reims .
  255 km in gesloten omloop, drie dagen later 392 km en later 625 km .
• Hij brengt het hoogte record op 1524 meter.

18 december 1913

Tijdens het eerste luchtvaartsalon van Parijs draait hij zijn eerste loopings. Vóór het oog van Winston Churchill trekt hij er nog drie andere tot grote vreugde van Louis Blériot, die zo kan aantonen dat enkel zijn toestel een dergelijk acrobatisch maneuver aankan.

2. Wereldoorlog I :

1 augustus 1914

• Olieslagers zendt volgend telegram aan Baron de Broqueville, Minister van oorlog, “ suis à la disposition de mon Roi, ma Patrie avec mes Avions, mon auto et mon personnel”

10 augustus 1914

• Jan ziet een DuitseTaube die weekend lang verkenningsvluchten boven de lijnen uitvoert; als eerste Belgische vlieger achtervolgt hij hem en schiet er op met een Browning pistool.
  
  Er was een formeel verbod van de legeroverheid om luchtgevechten aan te gaan en acrobatische maneuvers te maken omdat dit het risico voor beschadiging van militair materiaal kon veroorzaken. Op 12 september 1915, geeft de generale staf uiteindelijk de toelating om luchtgevechten te leveren

22 september 1914

• Olieslagers schiet zijn eerste Duits vliegtuig neer boven Stuyvenskerke.Er zullen nog 6 gehomologeerde overwinningen volgen maar weliswaar waren er meer.

Door zijn technische kennis brengt hij opmerkelijke modificaties aan op het Lewis-machinegeweer dat op de Nieuport gemonteerd was. Deze verbeteringen worden prompt door de constructeur overgenomen en op alle geallieerde toestellen toegepast.

3. Na de oorlog

• Na zijn demobilisatie moet hij opnieuw zijn weg zoeken in het burgerleven. Hij ijvert voor de bouw van een volwaardige Antwerpse luchthaven te Deurne en ziet zijn inzet beloond met de bouw vanaf 1923 van nieuwe installaties.
• In 1927 sticht hij de Antwerp Aviation Club en wordt haar eerste voorzitter.

4. Na zijn overlijden

• Op 14 mei 1953 wordt een standbeeld van Jan Olieslagers aan de luchthavenlaan van Antwerpen opgericht.
  
  
• Op 12 juni 1976 wordt ter gelegenheid van de 75ste verjaardag van de stichting van de Koninklijke Aëroclub van België een postzegel met de afbeelding van Jan Olieslagers uitgegeven. Op de afbeelding ziet men het Blériot XI toestel waamee onze held zijn vliegcarrière begon

IV. BIBLIOGRAFIE

Folders, affiches en programmabladen alsmede nieuwsblad- en tijdschriftartikelen die door de jaren heen in de pers verschenen :

1. “De Belgen en de verovering van het luchtruim” - Uitgegeven door HAYEZ ter gelegenheid van de 75ste verjaardag van de Koninklijke Aëroclub van België.
2. “75 jaar luchtvaart te Antwerpen” - Uitgeverij NV. DE VLIJT - 1984 Auteur J.D.Ghoos ,ere-commandant van de Luchthaven van Antwerpen
3. “100 jaar luchtvaart in België” - Uitgegeven door Lannoo in 2002.
4. “Histoire de l’aviation belge” - Editeur Paullegrain.
5. “L’aviation belge et nos souverains” - Editions J.M Collet.
6. “The Belgian Rattlesnake (The Lewis automatic machinegun) by M.Easterly.
7. “The Leaner, Meaner Rattlesnake” - The Lewis Assault Rifles by J. David Truby.
8. Feestrede op het Antwerpse stadhuis door Dhr. J.D.Ghoos, ter gelegenheid van de 75ste verjaardag van de “Royal Antwerp Aviation Club”.
9. BAHA-Website: http://www.baha.be

“The origins of flying in Belgium.”
“The first pilots”

Het Lewis machinegeweer

De Amerikaanse Kolonel Lewis, ontgoocheld omdat het leger van de Verenigde staten zijn uitvinding niet wou aanvaarden, verliet het leger en kwam in 1913 naar België om zijn wapen voor te stellen. Het Belgische leger zag snel de voordelen in van dit machinegeweer. Het werd te Luik , onder licentie gebouwd. Ook het Britse leger zou later dit wapen in gebruik nemen. Er werden er in totaal ongeveer 15000 geproduceerd.

De Duitsers gaven er de bijnaam « The Belgian rattlesnake » aan.

De bijdrage van Jan Olieslagers tot het ontwikkelen van de «lucht» versie van het Lewis machinegeweer

Niettegenstaande de Franse vliegeniers sinds 1914 luchtgevechten aangaan en Duitse vliegtuigen en- luchtballons afschieten, moeten de Belgische piloten zich nog tot 1915 beperken tot observatie-, verbindings- on fotograflsche vluchten.

Op 17 juli 1917, neemt Jan Olieslagers een Nieuport tweezïtter met 80 pk Rhône motor in ontvangst. Een mitrailleur is er op een spil op de bovenste vleugel geplaatst; om het wapen te gebruiken moet de piloot rechtop staan. Zodoende, in de wind staande, remt hij het vliegtuig af en brengt het uit evenwicht. Deze oplosslng bevalt Olieslagers niet en hij laat de spil van het wapen op de rechter rompwand plaatsen, aldus gebruikt hij het wapen met één hand en bestuurt het vliegtuig met de andere. De resultaten van deze oplossing zijn ontgoochelend.

Hij bekomt van de Nieuport fabrieken de ombouw van zijn vliegtuig in een éénzitter en laat de spil van de mitrailleur op de achtersteven van de bovenvleugel plaatsen. Maar weer moet hij met één hand het vliegtuig besturen en het wapen met het andere bedienen.

Op 17 april 1915, schiet kapitein Jacquet aan boord van een Farman uitgerust met een Lewis een Aviatik neer. Het is de eerste Belgishe overwinning.

Jan Olieslagers, die ook een degelijke technicus is, onderneemt de verbouwing van een Lewis. machinegeweer dat hij van de heer Waterkeyn kreeg. Hij verwijdert het volumineuze waterkoelingssysteem van de loop en demonstreert in vlucht dat de luchtstroom als koeling voldoende is. Zo wordt het wapen veel lichter (van 16 kg naar 9 kg) en vermindert de luchtweerstand. Terzelfder tijd vindt hij een middel tegen de veelvuldige blokkeringen van het geweer. De Lewis vennootschap aanvaardt zijn aanpassingen op de seriewapens en op vraag van de Belgische piloot, op bezoek in de Engelse werkhuizen, ontwerpen zij laders met dubbele capaciteit.

Vervolgens bestudeert hij het project om een machinegeweer in de as van het jachtvliegtuig te plaatsen hetwelk boven de schroefschijf schiet; het wapen kan gekanteld worden om het vervangen van de lader toe te laten. Bij deze opstelling kan de piloot richten door middel van een dubbel vizier dat aangebracht is op ooghoogte en kan hij op afstand, door middel van een kabel, het schietmechanisme in werking stellen. Een “Nieuport” zal zelfs met twee parallel-machinegeweren, die boven de schroef schieten, uitgerust worden.

Deze modificatie wordt door de vliegtuigbouwer “Nieuport” en ook door de Britse luchtmacht, aan wie Jan zelfs detailfoto’s van zijn werkstuk bezorgt, aangenomen.

Indien Jan merkelijke verbeteringen van de “lucht” uitvoering van het Lewisgeweer uttvindt en ontwikkelt, is de bouw van deze prototypes veel verschuldigd aan de handigheid van zijn broer Jules, die een gewaardeerde luchtvaarttechnicus is. Veel van de nieuwe onderdelen die nodig zijn voor de aanpassingen van het wapen voor het gebruik in vlucht zijn door hem, in het werkhuis van het eskader te Sint-Idesbald, gegoten en gesmeed. Jan en Jules zullen samen blijven tot het einde van de oorlog.

Bron: Un homme volant - Jan Olieslagers. door Willy Coppens de Houthulst Uîtgegeven in1935 door uitgeverij Rex.

Nieuport XI - Bébé
Bijnaam : Bébé wegens zijnklein gestalte, zijn snelheid en wendbaarheid

Het is het eerste geallieerd toestel ontworpen vanaf het begin als jager. De eerste exemplaren komen toe op het IJzerfront in augustus 1916. Het 1ste en het 5de smaldeel, in Koksijde gestationeerd, zijn ermee uitgerust

Spanwijdte	7,55 m
Lengte	5,80 m
Maximumsnelheid	156 km/u
Actieradius	320 m
Motorisering	Eén Rhöne 9J rotatif van 80 pk
Bewapening	Eén Lewis machinegeweer van 7,7 mm op de vleugel